بررسی قطعات گیربکس ودیشلی

قطعات گیربکس و دیشلی (دیفرانسیل) در خودروها اجزای حیاتی سیستم انتقال قدرت هستند. این قطعات وظیفه انتقال نیرو از موتور به چرخ‌ها را بر عهده دارند و نقش مهمی در حرکت، کنترل، و کارایی خودرو دارند. در ادامه به معرفی برخی از قطعات اصلی گیربکس و دیفرانسیل می‌پردازیم:

قطعات گیربکس

دنده‌ها (Gear):
دنده‌ها برای تغییر نسبت انتقال نیرو استفاده می‌شوند. دنده‌های اصلی شامل دنده یک، دو، سه، چهار، پنج و دنده عقب هستند.
شافت‌های گیربکس:
- شافت ورودی (Input Shaft): نیروی موتور را به داخل گیربکس انتقال می‌دهد.
- شافت خروجی (Output Shaft): نیروی منتقل‌شده را به دیفرانسیل می‌رساند.
چرخ‌دنده‌های خورشیدی و سیاره‌ای:
این اجزا در گیربکس‌های اتوماتیک استفاده می‌شوند تا انتقال قدرت به صورت پیوسته و نرم انجام شود.
سینکرونایزر (Synchronizer):
قطعه‌ای که تغییر دنده‌ها را بدون صدا و هماهنگ انجام می‌دهد.
بلبرینگ‌ها و بوش‌ها:
بلبرینگ‌ها حرکت چرخشی روان شافت‌ها را ممکن می‌کنند و بوش‌ها مانع اصطکاک میان قطعات می‌شوند.
کلاچ و توربین (در گیربکس اتوماتیک):
وظیفه قطع و وصل کردن نیرو بین موتور و گیربکس را بر عهده دارند.
بدنه گیربکس (Transmission Housing):
ساختاری که تمام اجزای داخلی گیربکس را در خود جای می‌دهد.

قطعات دیفرانسیل (دیشلی)

چرخ‌دنده پینیون و کرانویل (Ring and Pinion):
وظیفه انتقال نیرو از شافت گیربکس به چرخ‌ها را بر عهده دارند.
دیفرانسیل مرکزی (Differential Gear):
امکان چرخش مستقل چرخ‌ها را در هنگام پیچیدن خودرو فراهم می‌کند.
شافت‌های خروجی دیفرانسیل:
نیروی منتقل‌شده را به چرخ‌ها می‌رسانند.
هوزینگ دیفرانسیل:
محفظه‌ای که اجزای دیفرانسیل را در خود نگه می‌دارد.
بلبرینگ‌ها و کاسه‌نمدها:
بلبرینگ‌ها حرکت قطعات را روان می‌کنند و کاسه‌نمدها مانع نشت روغن از دیفرانسیل می‌شوند.

وظایف اصلی گیربکس و دیفرانسیل

تغییر سرعت و گشتاور موتور به نسبت نیاز خودرو.
انتقال نیرو به چرخ‌ها به صورت بهینه.
ایجاد امکان چرخش مستقل چرخ‌ها در هنگام پیچیدن.

دنده دیشلی با میل

دنده دیشلی با میل یا همان دنده‌های دیفرانسیل با میل (که معمولاً به نام دنده پینیون و کرانویل یا اجزای انتقال در دیفرانسیل شناخته می‌شوند) بخشی از سیستم دیفرانسیل خودرو هستند که نیروی انتقال‌یافته از گیربکس را به چرخ‌ها هدایت می‌کنند. در این سیستم، نقش کلیدی بر عهده دنده‌های مرتبط و میل‌هایی است که نیرو را هدایت و تقسیم می‌کنند.

اجزای دنده دیشلی با میل

دنده کرانویل (Crown Wheel):
این دنده بزرگ است که در دیفرانسیل قرار دارد و نیروی ورودی از گیربکس را از طریق دنده پینیون دریافت می‌کند.
دنده پینیون (Pinion Gear):
دنده کوچکتری که نیرو را از شافت خروجی گیربکس دریافت کرده و به کرانویل منتقل می‌کند.
میل دیشلی یا میل پینیون:
این میل متصل به دنده پینیون است و وظیفه انتقال نیرو از شافت گیربکس به دنده پینیون را دارد.
دنده‌های خورشیدی و هرزگرد (Spider Gears):
دنده‌های کوچکی که داخل دیفرانسیل قرار دارند و امکان چرخش متفاوت چرخ‌های خودرو را در هنگام پیچیدن فراهم می‌کنند.
شافت‌های خروجی دیفرانسیل:
میل‌هایی که نیرو را از دنده‌های داخلی دیفرانسیل به چرخ‌ها انتقال می‌دهند.

کارکرد دنده دیشلی با میل

انتقال قدرت:
دنده پینیون از طریق میل پینیون نیرو را از گیربکس دریافت کرده و آن را به کرانویل انتقال می‌دهد.
کاهش سرعت و افزایش گشتاور:
نسبت دنده بین پینیون و کرانویل باعث افزایش گشتاور و کاهش سرعت می‌شود تا خودرو بتواند با قدرت کافی حرکت کند.
تقسیم نیرو:
نیرو به‌طور مساوی بین دو چرخ عقب (یا جلو در خودروهای دیفرانسیل جلو) تقسیم می‌شود.
چرخش مستقل چرخ‌ها:
دنده‌های داخلی دیفرانسیل (دنده‌های هرزگرد و خورشیدی) به چرخ‌ها اجازه می‌دهند تا در سرعت‌های مختلف حرکت کنند، به‌ویژه هنگام پیچیدن.

مشکلات رایج در دنده دیشلی و میل

ساییدگی دنده‌ها:
ممکن است بر اثر فرسودگی یا کمبود روغن دیفرانسیل، دنده‌ها ساییده شوند.
لقی در میل پینیون:
خرابی بلبرینگ یا کاسه‌نمد باعث لقی میل پینیون می‌شود.
صدای غیرعادی:
خرابی در دنده‌ها یا یاتاقان‌ها ممکن است صداهای غیرعادی مانند زوزه یا تق‌تق ایجاد کند.
نشتی روغن:
خرابی کاسه‌نمد یا واشرها ممکن است منجر به نشت روغن از دیفرانسیل شود.

نگهداری و سرویس

تعویض روغن دیفرانسیل:
هر 50,000 کیلومتر روغن دیفرانسیل را تعویض کنید تا از فرسودگی دنده‌ها جلوگیری شود.
بررسی لقی و تراز میل پینیون:
تراز بودن میل پینیون و تنظیم مناسب آن اهمیت زیادی دارد.
بازرسی بلبرینگ‌ها:
بلبرینگ‌های دنده‌های دیفرانسیل و شافت‌ها باید به‌طور دوره‌ای بررسی شوند.
تنظیمات دنده کرانویل و پینیون:
برای جلوگیری از لقی یا صدای زوزه، این تنظیمات باید دقیق انجام شوند.

دنده برنجی

دنده برنجی یکی از اجزای مهم در گیربکس‌های دستی است که به نام سینکرونایزر برنجی یا حلقه سینکرونایزر (Synchronizer Ring) نیز شناخته می‌شود. این قطعه به دلیل ساختار و عملکرد خود، نقشی کلیدی در هماهنگ‌سازی سرعت دنده‌ها و جلوگیری از ضربه و صدای اضافی در هنگام تعویض دنده دارد.

وظیفه دنده برنجی

دنده برنجی در گیربکس دستی وظیفه دارد سرعت چرخ‌دنده‌ها و شافت‌ها را با یکدیگر هماهنگ کند تا دنده‌ها به راحتی و بدون مشکل درگیر شوند. این هماهنگی باعث می‌شود تعویض دنده نرم و بدون صدای اصطکاک باشد.

ویژگی‌های دنده برنجی

جنس برنجی:
از آلیاژ برنج ساخته می‌شود که دارای مقاومت بالا در برابر سایش و اصطکاک است و از خودروانکاری طبیعی برخوردار است.
طراحی دندانه‌ای داخلی:
دنده برنجی دارای شیارها و دندانه‌هایی است که به دنده‌های گیربکس و شافت سینکرونایزر متصل می‌شوند.
سطح اصطکاک:
سطح داخلی دنده برنجی با شیارهایی برای افزایش اصطکاک طراحی شده است. این ویژگی به سینکرونایزر کمک می‌کند تا سرعت دنده‌ها را هماهنگ کند.

اجزای مرتبط با دنده برنجی

دنده‌های گیربکس:
دنده برنجی با دنده‌های اصلی گیربکس درگیر می‌شود.
شافت سینکرونایزر (Synchronizer Hub):
قطعه‌ای که به دنده برنجی اجازه می‌دهد روی شافت حرکت کرده و دنده‌ها را درگیر کند.
پوسته سینکرونایزر (Synchronizer Sleeve):
این قطعه روی دنده برنجی قرار می‌گیرد و به هماهنگ‌سازی سرعت کمک می‌کند.
حلقه‌های قفل:
حلقه‌های کوچک در سینکرونایزر که حرکت دنده برنجی را محدود یا کنترل می‌کنند.

عملکرد دنده برنجی در فرآیند تعویض دنده

هماهنگ‌سازی سرعت:
هنگام تعویض دنده، شافت و دنده‌ها ممکن است سرعت‌های متفاوتی داشته باشند. دنده برنجی با اصطکاک خود این سرعت‌ها را هماهنگ می‌کند.
جلوگیری از ضربه:
اگر سرعت‌ها هماهنگ نباشند، دنده‌ها به سختی درگیر می‌شوند و ممکن است ضربه یا صدای ناخوشایندی ایجاد شود. دنده برنجی از این اتفاق جلوگیری می‌کند.
انتقال نیرو:
پس از هماهنگ شدن سرعت، دنده برنجی به دنده مورد نظر متصل می‌شود و نیرو را انتقال می‌دهد.

مشکلات رایج دنده برنجی

ساییدگی:
به مرور زمان و به دلیل اصطکاک مداوم، دنده برنجی ساییده می‌شود و عملکرد هماهنگ‌سازی را به درستی انجام نمی‌دهد.
لغزش:
در صورت فرسودگی، دنده برنجی ممکن است هنگام تعویض دنده لغزش کند.
ایجاد صدا:
خرابی دنده برنجی معمولاً با صدای خرخر یا تق‌تق در هنگام تعویض دنده همراه است.
گیرکردن دنده:
فرسودگی یا آسیب‌دیدگی دنده برنجی می‌تواند باعث شود دنده‌ها به سختی درگیر شوند.

راه‌های نگهداری و پیشگیری از خرابی

تعویض به‌موقع روغن گیربکس:
استفاده از روغن مناسب و تعویض به‌موقع آن باعث کاهش اصطکاک و افزایش عمر دنده برنجی می‌شود.
استفاده صحیح از دنده‌ها:
از تعویض ناگهانی یا فشار زیاد در هنگام جابه‌جایی دنده خودداری کنید.
بازرسی دوره‌ای گیربکس:
در سرویس‌های دوره‌ای، دنده برنجی و سایر اجزای سینکرونایزر را بررسی کنید.
تعویض قطعات فرسوده:
اگر دنده برنجی دچار ساییدگی شده است، بهتر است به‌موقع تعویض شود تا از آسیب به سایر قطعات گیربکس جلوگیری شود.

جمع‌بندی

دنده برنجی یکی از اجزای مهم در گیربکس دستی است که با هماهنگ کردن سرعت دنده‌ها، باعث تعویض نرم و بی‌صدای دنده‌ها می‌شود. نگهداری مناسب، استفاده صحیح از گیربکس و تعویض به‌موقع روغن می‌تواند عمر این قطعه را افزایش دهد و از مشکلات احتمالی جلوگیری کند.

دنده کشویی دیشلی

دنده کشویی دیشلی یکی از قطعات مهم در برخی سیستم‌های انتقال قدرت به‌ویژه در دیفرانسیل‌ها و گیربکس‌های دستی است. این دنده به صورت کشویی (Sliding Gear) حرکت می‌کند و وظیفه آن درگیر کردن یا جدا کردن دنده‌ها برای انتقال نیرو است. در ادامه توضیحات بیشتری درباره این قطعه ارائه می‌شود:

کاربرد دنده کشویی دیشلی

انتقال نیرو بین دنده‌ها:
دنده کشویی در برخی سیستم‌های دیفرانسیل و گیربکس‌ها وظیفه دارد نیروی انتقال‌یافته را بین دنده‌ها به طور مکانیکی جابه‌جا کند.
ایجاد نسبت‌های انتقال مختلف:
با جابه‌جا شدن دنده کشویی، نسبت دنده تغییر می‌کند و این موضوع به خودرو اجازه می‌دهد تا گشتاور و سرعت مورد نیاز خود را تنظیم کند.
درگیر کردن یا جدا کردن محور دیفرانسیل:
در برخی سیستم‌ها، دنده کشویی می‌تواند محور یا چرخ‌های مختلف دیفرانسیل را متصل یا از مدار خارج کند. این حالت بیشتر در خودروهای چهارچرخ محرک (4WD) دیده می‌شود.

اجزای مرتبط با دنده کشویی دیشلی

شافت دیفرانسیل:
دنده کشویی روی این شافت حرکت می‌کند و با سایر دنده‌های سیستم درگیر می‌شود.
دنده ثابت (Fixed Gear):
دنده‌ای که دنده کشویی به آن متصل شده و نیرو را منتقل می‌کند.
شیارهای شافت (Splines):
شیارهایی روی شافت وجود دارند که به دنده کشویی اجازه حرکت طولی را می‌دهند.
مکانیزم انتخاب دنده (Selector Fork):
قطعه‌ای که دنده کشویی را حرکت می‌دهد و آن را با دنده‌های مورد نظر درگیر می‌کند.

مزایای استفاده از دنده کشویی در دیفرانسیل

ساده و مقاوم:
طراحی مکانیکی ساده‌ای دارد و در برابر فشار و ضربات مکانیکی مقاوم است.
کنترل دستی بهتر:
در سیستم‌های دستی یا نیمه‌خودکار، امکان تغییر دقیق‌تر نسبت دنده را فراهم می‌کند.
کاهش پیچیدگی دیفرانسیل:
در برخی سیستم‌ها، استفاده از دنده کشویی باعث کاهش تعداد قطعات متحرک می‌شود.

معایب و مشکلات رایج دنده کشویی

ساییدگی دنده‌ها:
به دلیل حرکت مداوم دنده کشویی، امکان فرسایش و ساییدگی دنده‌ها وجود دارد.
گیرکردن در حین جابه‌جایی:
اگر شیارهای شافت یا دنده کشویی به خوبی روانکاری نشده باشند، ممکن است دنده در هنگام حرکت گیر کند.
صدای اضافی:
در صورت خرابی یا درگیر نشدن کامل، ممکن است صدای غیرعادی تولید کند.

تعمیر و نگهداری دنده کشویی دیشلی

بررسی و تعویض روغن دیفرانسیل:
روغن مناسب باعث روانکاری بهتر و جلوگیری از ساییدگی می‌شود.
بررسی تنظیمات دنده کشویی:
فاصله بین دنده‌ها و هماهنگی شیارهای شافت باید به طور دقیق تنظیم شود.
تعویض قطعات فرسوده:
در صورت مشاهده ساییدگی در دنده کشویی یا شیارها، تعویض آنها ضروری است.
استفاده از ابزار مناسب:
برای درگیر کردن یا جدا کردن دنده کشویی باید از ابزار مناسب استفاده کرد تا از آسیب جلوگیری شود

واشر دیشلی

واشر دیشلی یکی از قطعات مهم در سیستم انتقال قدرت، به ویژه در دیفرانسیل خودرو، است. این واشر معمولاً برای کاهش اصطکاک، تنظیم فاصله قطعات دنده‌های دیشلی و جلوگیری از نشتی روغن به‌کار می‌رود. در ادامه، به بررسی عملکرد، انواع و مشکلات احتمالی واشر دیشلی می‌پردازیم.

وظایف واشر دیشلی

کاهش اصطکاک:
واشر دیشلی بین قطعات متحرک (مانند دنده‌های دیشلی و شافت‌ها) قرار می‌گیرد تا اصطکاک را کاهش دهد و از فرسودگی قطعات جلوگیری کند.
تنظیم فاصله:
این واشرها نقش مهمی در تنظیم فاصله دقیق بین دنده‌های دیفرانسیل (دنده‌های کرانویل، پینیون و هرزگرد) ایفا می‌کنند.
جلوگیری از نشتی روغن:
در برخی طراحی‌ها، واشر دیشلی کمک می‌کند که روغن دیفرانسیل در داخل مجموعه باقی بماند و نشتی نداشته باشد.
افزایش دوام قطعات:
با کاهش تماس مستقیم فلز به فلز، عمر مفید دنده‌ها و بلبرینگ‌های دیفرانسیل افزایش می‌یابد.

انواع واشر دیشلی

واشرهای فلزی:
از جنس فولاد یا آلیاژهای مقاوم ساخته می‌شوند و به دلیل دوام بالا، در سیستم‌های با فشار و دمای بالا کاربرد دارند.
واشرهای فیبری:
برای تنظیم فاصله و کاهش اصطکاک سبک‌تر استفاده می‌شوند. این نوع واشرها در خودروهای معمولی بیشتر رایج‌اند.
واشرهای لاستیکی (آب‌بندی):
در محل‌هایی که نیاز به جلوگیری از نشتی روغن است، از واشرهای لاستیکی یا واشرهای ترکیبی (فلز و لاستیک) استفاده می‌شود.
واشرهای تنظیمی (Shims):
این نوع واشرها برای تنظیم دقیق موقعیت دنده‌های دیفرانسیل استفاده می‌شوند. ضخامت آنها متغیر است و به‌صورت لایه‌لایه برای ایجاد فاصله مناسب قرار می‌گیرند.

مشکلات رایج واشر دیشلی

سایش و فرسودگی:
به مرور زمان، واشر دیشلی ممکن است بر اثر اصطکاک یا فشار بالا ساییده شود و کارایی خود را از دست بدهد.
شکستگی:
واشرهای فلزی ممکن است در شرایط بارگذاری شدید یا نصب نامناسب دچار ترک یا شکست شوند.
نشتی روغن:
خرابی واشرهای آب‌بندی باعث نشتی روغن دیفرانسیل می‌شود که می‌تواند عملکرد سیستم را مختل کند.
لرزش یا صدا:
اگر واشرهای تنظیمی فرسوده یا اشتباه نصب شوند، ممکن است فاصله دنده‌ها به هم بخورد و صدا یا لرزش غیرعادی ایجاد شود.

علائم خرابی واشر دیشلی

نشتی روغن از دیفرانسیل:
یکی از رایج‌ترین نشانه‌های خرابی واشر دیشلی، مشاهده روغن در زیر خودرو است.
صدای غیرعادی در دیفرانسیل:
خرابی واشرهای تنظیمی می‌تواند باعث به‌هم خوردن فاصله دنده‌ها و تولید صدای زوزه یا تق‌تق شود.
لرزش در هنگام حرکت:
خرابی یا تنظیم نادرست واشر ممکن است باعث لرزش خودرو در حین حرکت شود.
سایش غیرطبیعی قطعات داخلی:
واشر خراب می‌تواند باعث تماس مستقیم قطعات فلزی شود و سایش بیش از حد ایجاد کند.

راه‌های پیشگیری و نگهداری

تعویض به‌موقع روغن دیفرانسیل:
روغن مناسب و تمیز باعث کاهش سایش و افزایش عمر واشر و سایر قطعات می‌شود.
بازرسی دوره‌ای دیفرانسیل:
در سرویس‌های دوره‌ای خودرو، وضعیت واشرها و آب‌بندی دیفرانسیل بررسی شود.
نصب صحیح واشرها:
در هنگام تعمیر یا تعویض قطعات، از قرارگیری صحیح واشرها اطمینان حاصل کنید.
استفاده از قطعات باکیفیت:
استفاده از واشرهای باکیفیت و مطابق با استاندارد کارخانه سازنده خودرو، عمر مفید قطعات را افزایش می‌دهد.

تعویض واشر دیشلی

برای تعویض واشر دیشلی مراحل زیر معمولاً انجام می‌شود:

باز کردن پوسته دیفرانسیل.
تخلیه روغن دیفرانسیل.
جدا کردن دنده‌های دیشلی و شافت‌ها.
تعویض واشرهای فرسوده با واشرهای جدید.
مونتاژ مجدد قطعات و تنظیم فاصله دنده‌ها.
پر کردن دیفرانسیل با روغن مناسب.

جمع‌بندی

واشر دیشلی قطعه‌ای کوچک اما حیاتی در عملکرد سیستم دیفرانسیل است. این قطعه با تنظیم فاصله دنده‌ها و کاهش اصطکاک، نقش مهمی در افزایش دوام و کارایی دیفرانسیل دارد. توجه به سرویس و نگهداری مناسب، مانع از مشکلاتی نظیر نشتی روغن یا سایش بیش از حد قطعات می‌شود.